'Angst is een slechte raadgever'

Wat maakt continuïteit voor een accountant tot zo’n complex onderwerp?

Anna Gold: "Het hoofddoel van de accountant is vast te stellen of er materiele fouten in de jaarrekening zitten. Dat is per definitie gebaseerd op historische gegevens. Bij going concern gaat het over de toekomst. Gaat dit bedrijf overleven? Hij of zij kent de onderneming maar het continuïteitsvraagstuk vraagt om aanvullende competenties. Daar heeft hij hulp bij nodig. Ook al hebben accountants sinds corona steeds meer ervaring met going concern - dat merk Ik ook aan de ervaringen van mijn studenten - toch blijft het een zeldzame situatie."

Dominic Detzen: "Continuïteit gaat over de prognoses en het testen van kasstromen. De business restructuring specialist heeft hiervoor meer gespecialiseerde kennis. Daarom schakelen accountants vaak met seniorpartners, collega's van vaktechniek en specialisten. Bijvoorbeeld vanuit de afdeling legal om vast te stellen of een comfortletter die door het moederbedrijf is afgegeven juridisch wel standhoudt. Als er een continuïteitsissue speelt helpt vaktechniek vast te stellen welke stappen er moeten worden genomen. Accountants weten meestal dat ze die hulp nodig hebben."

Anna Gold: "Er is nog een reden waarom continuïteit een complex onderwerp kan zijn. Het bespreken ervan kan de relatie die een accountant met zijn klant heeft beïnvloeden. De gangbare gedachte in de wetenschappelijke literatuur is dat een mogelijke continuïteitsparagraaf die relatie op scherp zet. Als je tegen de klant zegt dat je een continuïteitsprobleem ziet kan het al snel een moeilijk gesprek worden. Die angst voor een conflict is niet zo raar want iedereen heeft baat bij een harmonieuze relatie. We hebben voor ons onderzoek 39 controlerend accountants van verschillende kantoren geïnterviewd. Uit die interviews blijkt dat het benoemen van continuïteitsproblemen helemaal niet zo negatief hoeft uit te pakken. Zolang je het maar op tijd en op de goede manier adresseert. Angst is een slechte raadgever."

In jullie onderzoek noemen jullie het vaststellen van materiele onzekerheid door accountants een black box. Waarom?  

Anna Gold: "We noemen het een black box omdat over het proces weinig beschreven is in de literatuur. Onderzoekers maken vooral gebruik van archiefdata. Daarmee kun je vaststellen bij welk soort bedrijven een continuïteitsparagraaf wordt afgegeven maar het vertelt je niet hoe dit oordeel tot stand komt. Uit de interviews blijkt dat daar heel verschillend mee om wordt gegaan. Sommige kantoren zijn heel proactief. Die inventariseren bijvoorbeeld regelmatig hun klantportfolio op risicovolle klanten en schakelen specialisten in. Die hebben hier een sterk beleid voor."

Hoe voorkom je dat het vaststellen van de continuïteit een probleem wordt?

Dominic Detzen: "Het begint met alert zijn. Wat speelt er precies? Als je met de klant aan tafel zit en hij vertelt dat hij over dertien maanden een nieuwe lening nodig heeft kan dat een signaal voor een continuïteitsissue zijn. Vraag je af of je hulp nodig hebt om rode vlaggen te onderkennen. Een rode vlag hoeft niet per se te betekenen dat het mis gaat maar het signaleert wel onzekerheid. De vraag is of de onzekerheid materieel is. Uit ons onderzoek blijkt dat het soms heel moeilijk is vast te stellen. In een van de interviews noemde een accountant een casus waarbij zowel het een als het ander - wel of geen continuïteitsparagraaf afgeven – mogelijk was. Het ging over een klant die door de lockdown tijdens Covid in de problemen was gekomen omdat hij gedwongen dicht moest. Niemand wist wanneer het bedrijf weer open kon gaan. 'Ik kon in dit geval beide beslissingen verantwoorden', aldus de accountant."

In hoeverre speelt een dominante ceo of een onderdanige accountant een rol? Dat wordt in de door de werkgroep continuïteit ontwikkelde rodevlaggentool een signaal genoemd dat kan wijzen op een continuïteitsvraagstuk.

Anna Gold: "De dynamiek van de klantrelatie was een van de aanleidingen om de continuïteitsparagraaf te onderzoeken. Dreigen klanten bijvoorbeeld om de accountant te ontslaan? In de interviews vonden we daar weinig bewijs voor. Wellicht is de rolverdeling veranderd doordat klanten tegenwoordig hun best moeten doen om een accountant te vinden. Het zijn andere tijden. Bij rode vlaggen als agressief management of een gebrek aan governance past overigens wel een kanttekening. Het is niet alleen een trigger voor de continuïteit. Het betekent dat je ook op andere zaken moet letten. Zoiets raakt aan de hele controle."

Meer informatie