'Tegenwoordig is tachtig procent van de waarde van een bedrijf ongrijpbaar'
Wat moet de rol van de accountant zijn bij het rapporteren van niet-financiële informatie? Paul Koster, directeur van European Investors-VEB, vindt dat de accountant - meer dan nu het geval is - een onderneming in de context van haar omgeving moet beoordelen. "Als ik nu jong was zou ik daar als accountant mee beginnen."
24 februari 2021
Peter Steeman
Waarom hecht European Investors-VEB waarde aan niet-financiële informatie?
"Het is in het belang van de belegger – de investeerder – om meer te weten over niet-financiële informatie. Toen ik nog accountant was telde je de voorraden, het aantal machines en gebouwen. Tegenwoordig is tachtig procent van de waarde van een bedrijf ongrijpbaar. Immateriële activa zoals softwareplatformen staan bij Google of Facebook niet op de balans. In ieder geval niet op een manier die in verhouding staat tot de winstpotentie. Daar moet door het management veel meer toelichting op gegeven worden want ze bepalen de toekomstige cashflowstromen. Wat is het risico voor Facebook als een wetgever restricties oplegt aan het platform waardoor inkomsten verdampen? Wat kan het businessmodel onderuit halen? Het is voor een investeerder heel belangrijk om te begrijpen wat de risico's zijn. Waar zitten de valkuilen? Is er nagedacht over toekomstige maatregelen die invloed hebben op het businessmodel van een onderneming?"
Hoe belangrijk is het jaarverslag als bron voor de niet-financiële informatie?
"Het huidige jaarverslag is alleen relevant als die nieuwe value drivers worden meegenomen. Een investeerder wil de bredere context lezen van wat speelt in de omgeving van een onderneming. Dat een bank vijftienhonderd man inzet om witwassen te voorkomen, zegt op zichzelf niets. Ik wil weten welke training er wordt gegeven, hoe het toezicht er uitziet en wat voor rapportages het oplevert. Een lezer van het jaarverslag moet naar aanleiding van de rapportage kunnen vragen: wat betekent dit? In ieder geval moet een jaarverslag je het gevoel geven: hier zit iemand die in control is.
'Het huidige jaarverslag is alleen relevant als die nieuwe value drivers worden meegenomen.'
Daar komt in de praktijk weinig van terecht. Vaak bevat de managementtoelichting weinig nuttige informatie. Mooi opgeschreven maar uitermate vaag. Het interesseert mij niet of de auditcommissie zeven keer bij elkaar is gekomen. Ik wil weten wat het management doet om de risico’s te beperken en of de auditcommissie daar een goed gevoel bij heeft. Hoe ziet hun risicosysteem er uit? Veel bedrijven willen in 2030 CO2-neutraal zijn, maar is dat überhaupt haalbaar? Ik wil lezen welke scenario’s zijn uitgewerkt. Hoe de maatregelen helpen om dat doel te bereiken. Laat zien waar je wel en waar je niet in slaagt als onderneming.
Bedrijven als KLM en Schiphol communiceren veel over milieu-inspanningen maar die beslaan slechts een zeer gering percentage van hun vervuiling. Op zo’n manier is informatie snel misleidend. Bij twee mijnen in Brazilië braken in 2015 en 2019 de dammen door. Het zorgde voor een enorme schade aan het milieu en de rechter veroordeelde mijnbouwconcern Vale, het een na grootste bedrijf van Brazilië, tot een schadevergoeding die in de miljarden loopt. In de mvo-rapportage van Vale lees je over de geweldige vooruitgang die ze hebben geboekt in de bestrijding van muskieten. Dat is mooi maar veel relevanter is de vraag wat een dambreuk betekent voor hun toekomstige activiteiten. Die dammen blijken gebouwd met vuil uit de mijn. Zoiets moet je als investeerder weten."
Willen bedrijven wel zo openhartig zijn?
"Het is niet makkelijk maar wel noodzakelijk. Er moet een nieuwe informatiestroom op gang komen waar niet-financiële informatie meer gewicht krijgt en helder wordt gepresenteerd. Die informatie moet gecombineerd worden met scenario-analyses. VW investeert zeventig miljard in elektrische auto’s. Toyota houdt zich als autofabrikant ook bezig met waterstof als brandstof voor de toekomst. Waarom doet VW niets met waterstof? Als je investeerders uitlegt waarop je die keuze baseert geef je hem houvast. Nu weten we niets. Wat betekent die keuze voor elektrische auto’s voor de kobaltwinning? En voor de afvalverwerking van accu’s? Allemaal aspecten die veel te weinig aandacht krijgen.
Dat kan best aan het jaarverslag toegevoegd worden. Dat hoeft geen dik pak papier te worden. In der Beschränkung zeigt sich der Meister. Ik zit 45 jaar in het vak. Ik koester niet de illusie dat ze dergelijke informatie van vandaag op morgen gaan delen, maar we moeten als European Investors-VEB wel aangeven waar het naar toe moet. Het momentum is er in ieder geval. De druk vanuit investeerders neemt steeds meer toe."
Bij de helft van de beursfondsen verschaft de accountant geen assurance op niet-financiële informatie. Hoe erg is dit?
"Ik hamer er op dat de niet-financiële informatie ook door de accountant bekeken moet worden. Als hij zich daarover niet buigt kan hij eigenlijk ook geen oordeel vormen over de waardering van de balans. Dat moet verder gaan dan alleen assurance op duurzaamheidsdoelen. Ik wil een goedkeuring waarbij de accountant de consistentie van alle maatregelen beoordeelt. Als ik de accountant van dat Braziliaanse mijnbedrijf was zou ik absoluut tot in detail willen weten welke interne maatregelen zijn genomen om een dergelijke ramp in de toekomst te voorkomen. Wat is er veranderd in de risicobeheersing?
'Ik wil een goedkeuring waarbij de accountant de consistentie van alle maatregelen beoordeelt.'
Als die accountant zijn taak routinematig invult heb je cijfers die laten zien wat de prestaties in het verleden waren maar dat zegt niets over de toekomstbestendigheid. ISA 315 is de meest onderschatte auditstandaard. Ken de onderneming en haar omgeving. Dat klinkt heel eenvoudig, maar in de praktijk steken accountantskantoren daar niet genoeg tijd in. Terwijl het geen onmogelijke opgave voor een accountant is. Hij heeft een brede klantenportefeuille met soortgelijke bedrijven. Dan ben je in staat op geaggregeerd niveau een overzicht te geven van een industrie. Waar zitten de zwakheden? Wat zijn de grote thema's? Hoe stelt de politiek zich op? Als ik nu jong was zou ik daar als accountant mee beginnen."
Paul Koster in het kort
Paul Koster is sinds 2014 directeur van European-VEB. Daarvoor was hij ceo van de Dubai Financial Services Authority, bestuurslid van de Autoriteit Financiële Markten en voorzitter van CESR-Fin, de organisatie verantwoordelijk voor de implementatie van IFRS binnen Europa. Hij werkte onder andere als chief auditor voor Philips wereldwijd en was partner bij Coopers & Lybrand, het huidige PwC.