De rol van externe toezichthouders bij de beoordeling van kwaliteit
Naast de interne inspecties voeren externe instanties ook inspecties uit. De bekendste is wellicht de Autoriteit Financiële Markten (AFM), maar er zijn er meer.
1 april 2019 | geüpdatet 10 februari 2020
In Nederland is de AFM belast met het toezicht op accountantskantoren met een vergunning voor het uitvoeren van wettelijke controles ('accountantsorganisaties'). De AFM werkt bij dit toezicht samen met de Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants (NBA) en kantorenorganisatie SRA.
Daarnaast voeren ook andere instanties, zoals de Auditdienst Rijk (ADR) en de Inspectie van het Onderwijs, maar ook buitenlandse toezichthouders zoals de Amerikaanse Public Company Accounting Oversight Board (PCAOB), regelmatig beoordelingen van controle- en overige opdrachten uit om de kwaliteit ervan te beoordelen.
Hoewel kwaliteit meer omvat dan alleen het voldoen aan controlestandaarden zijn de uitkomsten van de externe dossierinspecties wel het meest zichtbare moment om iets over kwaliteit vast te stellen. Deze uitkomsten leiden al langere tijd tot publiek debat, omdat hieruit blijkt dat de sector nog stappen kan zetten.
Het percentage als toereikend beoordeelde controles verschilt sterk per instantie. Zo scoren accountantsorganisaties soms minder goed bij inspecties van de AFM of PCAOB dan bij bijvoorbeeld de ADR. De oorzaken hiervan zijn divers. Dit kan liggen aan verschillen in het type opdracht, maar ook aan verschillen in de focus bij de externe inspectie. Wordt er bijvoorbeeld alleen gekeken naar de risicogebieden of naar de hele controle?
In twee interviews vertellen externe inspecteurs hoe zij gezamenlijk met accountants komen tot een hogere kwaliteit van de controles.
- Interview met Jeroen Haket (Autoriteit woningcorporaties)
- Interview met Stan Smeets (Inspectie van het Onderwijs)
Aanbevelingen CTA en MCA
Onlangs zijn de eindrapporten van de Commissie Toezicht Accountancysector (CTA) en de Monitoring Commissie Accountancy (MCA) verschenen. Beide commissies doen in hun rapportages onder meer aanbevelingen over de inrichting van het toezicht op accountants en accountantskantoren.
De CTA, door minister Hoekstra van Financiën ingesteld om maatregelen te onderzoeken om de kwaliteit van de wettelijke accountantscontrole duurzaam te verhogen, noemt het huidige toezichtstelsel "ondoorzichtig en complex". Het toezicht op de hele sector, dat nu nog deels bij de SRA en de NBA is belegd, moet daadwerkelijk worden uitgevoerd door de AFM. Daarbij moet het stelsel van kwaliteitsbeheersing centraal staan en bevordering van de controlekwaliteit het belangrijkste doel zijn.
Ook beveelt de commissie aan om bij de AFM een laagdrempelige voorziening in te richten waar accountants en accountantsorganisaties gebreken in de uitvoering van controles door andere accountants of accountantsorganisaties kunnen melden.
Ook de door de sector zelf ingestelde MCA beveelt in haar eindrapport aan het toezicht onder te brengen bij één toezichthouder, de AFM. Daardoor zouden uniformiteit, rechtszekerheid en rechtsgelijkheid van het toezicht beter worden geborgd.
Daarnaast stelt de MCA een éénjaars- (oob-accountantsorganisaties) en driejaarstermijn (niet-oob) voor de toezichtcyclus voor, waar nu termijnen gelden van drie respectievelijk zes jaar. De CTA stelt dat deze aanbeveling goed aansluit bij de constatering dat de AFM nu met de grote tussenpozen controleert.
Externe inspecties oob-accountantsorganisaties
Big four
| Controles boekjaren: | 2014 | 2015 | 2016 |
2017 |
2018 (5) | |||||
| Totaal | Toe-reikend | Totaal | Toe-reikend | Totaal | Toe-reikend | Totaal | Toe-reikend | Totaal | Toe-reikend | |
| AFM | 16 | 4 | 16 | 9 | ||||||
| PCAOB | 7 | 4 | 5 | 4 | 6 | 3 | ||||
| ADR (1) | 25 | 25 | 28 | 28 | 32 | 32 | 23 | 22 | 3 | 3 |
| Inspectie van het Onderwijs (2) | 41 | 40 | 46 | 45 | 39 | 39 | 29 | 28 | ||
| NZa | 12 | 12 | 6 | 6 | 4 | 4 | 6 | 6 | ||
| Overig | 7 | 7 | 2 | 2 | 10 | 9 | 7 | 7 | ||
| NBA (3) | 28 | 28 | 28 | 28 | 16 | 16 | ||||
| NOREA (4) | 2 | 2 | 6 | 6 | 10 | 10 | ||||
Next five
(6)
| Controles boekjaren: | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 (5) | |||||
| Totaal | Toe-reikend | Totaal | Toe-reikend | Totaal | Toe-reikend | Totaal | Toe-reikend | Totaal | Toe-reikend | |
| AFM | 6 | 1 | 1 | 1 | 10 | 1 | 4 | 1 | ||
| PCAOB | 1 | 1 | ||||||||
| ADR (1) | 3 | 3 | 12 | 10 | 16 | 13 | 5 | 4 | 1 | 1 |
| Inspectie van het Onderwijs (2) | 4 | 4 | 4 | 3 | 5 | 5 | ||||
| NZa | ||||||||||
| Overig | 1 | 1 | ||||||||
| NBA (3) | 25 | 22 | ||||||||
| NOREA (4) | 10 | 10 | 5 | 5 | ||||||
Toelichting
De weergegeven informatie is op basis van uitvraag bij de oob-accountantsorganisaties*.
(1) Jaarrekeningcontrole, WNT of SISA
(2) Bekostigingscontrole of jaarrekeningcontrole
(3) Niet-wettelijke controle
(4) ISAE 3000 / 3402
(5) Voor de controles over boekjaar 2018 zijn nog niet alle definitieve inspectieresultaten bekend.
(6) De gegevens van een van de kantoren beschikbaar vanaf 2017.
* Bij de start van het dashboard waren er negen oob-accountantsorganisaties: de zogenoemde 'big four'-kantoren Deloitte, EY, KPMG en PwC en de 'next five'-kantoren accon avm, Baker Tilly, BDO, Grant Thornton en Mazars. Van deze laatste vijf kantoren hebben er drie hun oob-vergunning in 2019 omgezet in een reguliere Wta-vergunning: accon avm, Baker Tilly en Grant Thornton. Deze kantoren hebben aangegeven wel gegevens te blijven aanleveren voor het dashboard.