Controleteams, urenbesteding per controle en inzet van specialisten

31 oktober 2019

1. Samenstelling controleteams bij wettelijke controles

Onderstaande grafiek toont de werkgelegenheid (in het aantal bij wettelijke controles betrokken medewerkers) binnen Nederland in 2018. Deze is onderverdeeld in partners/directors, (senior) managers en overige werknemers. In totaal zijn bij de accountantsorganisaties ongeveer elfduizend mensen betrokken bij wettelijke controles.

Teamleden van verschillende functieniveaus werken intensief samen. De werkzaamheden worden zoveel mogelijk gezamenlijk bij de klant op locatie uitgevoerd. Per accountantskantoor kunnen de functietitels verschillen, maar op hoofdlijnen gelden de volgende taken en verantwoordelijkheden:

• De partner/director fungeert als externe accountant en is eindverantwoordelijk voor de uitvoering van de controle, tekent de controleverklaring en bespreekt de managementletter en het accountantsverslag met de gecontroleerde onderneming (en indien aanwezig het toezichthoudend orgaan). Bij grotere klanten kunnen meerdere partners of directors betrokken zijn. Bij de meeste controles is één director of partner de tekenend accountant. De partner/director initieert vaktechnisch overleg met het vaktechnische bureau en de inzet van specialisten.
• Een (senior) manager (gemiddeld 6-11 jaar werkervaring) is verantwoordelijk voor het controleplan en de uitvoering ervan en stemt dit af met de partner/director. De (senior) manager is daarnaast betrokken bij vaktechnisch overleg met het vaktechnische bureau of de ingezette specialisten. Tevens is hij vaak eerste aanspreekpunt van de ingezette specialisten door het controleteam. De (senior) manager is – in samenwerking met de partner/director – ook verantwoordelijk voor het bespreken van materiële bevindingen met de gecontroleerde entiteit en het opstellen van het accountantsverslag.
• De controleleider (gemiddeld 4-6 jaar werkervaring) en/of manager is dagelijks aanwezig tijdens de controle. Hij verdeelt de werkzaamheden onder de collega's en begeleidt de jongere collega's bij hun werkzaamheden en voert tevens reviewwerkzaamheden uit. Daarnaast is de controleleider betrokken bij de risicoanalyse en de controle van componenten die zijn verbonden aan significante risico's.
• (Senior) assistenten (gemiddeld 0-4 jaar werkervaring) houden zich vooral voornamelijk bezig met de het voorbereiden en het controleren van minder complexe componenten van de jaarrekening, zoals de liquide middelen. De senior teamleden voeren hierop reviewwerkzaamheden uit en maken complexere componenten gereed voor de controleleider.

2. Gemiddeld aantal uren per controle

Onderstaande grafiek toont dat de oob-accountantsorganisaties in 2018 gemiddeld 1.272 uur besteedden per oob-controle en gemiddeld 533 uur per overige wettelijke controle. Voor een oob-controle gelden aanvullende vereisten zoals een verplichte onafhankelijke kwaliteitsbeoordeling (OKB). Daarnaast zijn voor oob-controles over het algemeen meer uren nodig omdat het doorgaans een relatief grotere en complexere controle betreft. Ook tussen oob-controleklanten kan het aantal controle-uren uiteenlopen, afhankelijk van de omvang en complexiteit van de gecontroleerde organisatie.

Een rechtlijnige extrapolatie van overige wettelijke controles door accountantsorganisaties zonder oob-vergunning leidt tot een gemiddelde omvang van ongeveer 230 uur per controle. Doordat niet al deze vergunninghouders de desbetreffende data hebben aangeleverd bij de AFM, is dit een schatting en daardoor indicatief.

3. Controle-uren per functieniveau

Onderstaande grafiek toont dat de betrokkenheid van meer ervaren werknemers groter is bij oob-klanten dan bij de overige klanten. Dit geldt voor zowel (senior) managers en directors/partners.

4. Deskundigen betrokken bij accountantscontroles

Het controleteam kan besluiten tot het inzetten van deskundigen. Een deskundige is een persoon of organisatie met een ander deskundigheidsgebied dan financiële verslaggeving of controle. De deskundigen kunnen uit de eigen accountantsorganisatie komen of extern worden ingehuurd. Deze deskundigen vormen doorgaans geen vast onderdeel van het controleteam. Als het controleteam besluit een deskundige in te zetten, maakt zij voorafgaand afspraken over de reikwijdte van zijn/haar werkzaamheden.

Daarna ontvangt de deskundige instructies van het controleteam. Nadat de deskundige zijn/haar werkzaamheden heeft uitgevoerd, rapporteert hij/zij dit formeel aan het controleteam en bespreekt met hen de bevindingen. Het controleteam legt vervolgens vast waarom zij van mening is dat de inspanningen van de deskundige voldoende bruikbaar zijn als bijdrage aan de accountantscontrole.

Voorbeelden van multidisciplinaire samenwerking

• Een entiteit heeft goodwill op de balans en er is een indicatie van een bijzondere waardevermindering. De accountant schakelt een waarderingsdeskundige in om de impairment-toets van het management te beoordelen.
• Een klant heeft een groot datalek gehad. De accountant schakelt een cybersecuritydeskundige in om te controleren of het lek zorgvuldig is verholpen en er voldoende maatregelen zijn genomen.

Toelichting

De gepresenteerde informatie is afkomstig uit factsheets die een werkgroep van de NBA en de oob-accountantsorganisaties heeft opgesteld ten behoeve van het onderzoek van de Commissie Toekomst Accountancysector (CTA). Deze commissie is op 1 januari 2019 door de minister van Financiën ingesteld om maatregelen te onderzoeken om de kwaliteit van de wettelijke accountantscontrole duurzaam te verhogen. De commissie heeft op 1 oktober 2019 haar voorlopige bevindingen gepubliceerd.

De informatie is gebaseerd op publieke informatie uit jaarverslagen en transparantieverslagen en gegevens aangeleverd door de oob-accountantsorganisaties*. Daarnaast heeft de Autoriteit Financiële Markten (AFM) geaggregeerde gegevens beschikbaar gesteld van informatie die accountantsorganisaties hebben aangeleverd voor de jaarlijkse AFM-monitor.

NB. Bij de gegevens afkomstig van de AFM betreffen de genoemde jaartallen het jaar van de AFM-monitor. De desbetreffende data slaan daardoor op het voorafgaande (gebroken) boekjaar.

* Ten tijde van het samenstellen van de factsheets waren er negen oob-accountantsorganisaties: de zogenoemde 'big four'-kantoren Deloitte, EY, KPMG en PwC en de 'next five'-kantoren accon avm, Baker Tilly, BDO, Grant Thornton en Mazars. Van deze laatste vijf kantoren hebben er drie hun oob-vergunning in 2019 omgezet in een reguliere Wta-vergunning: accon avm, Baker Tilly en Grant Thornton.