Het beroepsprofiel van accountants beschrijft wat het vak inhoudt: welke werkzaamheden erbij horen, welke competenties nodig zijn en welke opleiding vereist is om als accountant geregistreerd te worden. Sinds de invoering van het huidige profiel is er veel veranderd, zowel binnen het vakgebied als in de maatschappij. Dat maakt een herijking noodzakelijk. De basis voor deze actualisatie is onder meer gelegd in het rapport Tijd voor heldere keuzes van de Expertgroep Educatie, evenals eerdere publicaties zoals Stip aan de Horizon.

Het kernteam heeft de meest gestelde vragen over het herijkte beroepsprofiel verzameld en beantwoord. 

Veelgestelde vragen over het beroepsprofiel

Wat wordt bedoeld met certificeringsbevoegd?

Certificeringsbevoegd wil zeggen dat de accountant gerechtigd is om assurance te verstrekken. Dit bevat controleverklaringen, beoordelingsverklaringen en assurancerapporten. Certificeringsbevoegd is daarmee een bredere term dan de bevoegdheid om wettelijke controles uit te voeren conform de Wta. 

Waarom worden niet alle accountants certificeringsbevoegd voor de wettelijke controle?

Het bestuur stelt voor accountants zélf de keuze te geven of zij certificeringsbevoegd willen zijn voor de wettelijke controle. Wat betreft het bestuur zijn accountants zonder deze certificeringsbevoegdheid ook volwaardige accountants. Elke accountant die wel certificeringsbevoegd wil worden voor de wettelijke controle, blijft de keuze houden om die bevoegdheid te behalen. Het bieden van die keuze heeft een positief effect op de aantrekkelijkheid en studeerbaarheid van het beroep en de opleidingen. Dat zorgt voor meer instroom bij de opleidingen. 

Komen er veranderingen in de theoretische opleidingen?

Het bestuur stelt voor dat de NBA faciliteert dat meer AAs bevoegd worden voor wettelijke controles, maar dit niet moet opleggen. Om die reden is gekozen om de huidige AA Assurance opleidingsvariant beter te positioneren: als aanvullende opleiding na Accountancy MKB in plaats van ernaast. Door de beide programma’s op elkaar aan te laten sluiten is de extra studietijd relatief beperkt. Daarnaast biedt dit de mogelijkheid om wel ingeschreven te zijn in het accountantsregister (zonder aantekening) en indien gewenst later te voldoen aan onder meer de vereisten voor de praktijkstage met betrekking tot audit & assurance. 

Naast de genoemde AA Assurance variant na de Accountancy MKB-opleiding, kunnen hbo-kandidaten na de hbo-bachelor ook kiezen voor een vervolgtraject tot RA. Hoe de eindtermen en de bijbehorende theorie- en praktijkopleidingen er precies uit komen te zien is aan de CEA, opleiders en werkgevers.
 
Is er in het nieuwe profiel wel genoeg aandacht besteed aan audit en assurance?

Het herijkte opleidingsmodel bevat, net als het huidige, een brede gemeenschappelijke basis van kennis, vaardigheden en houding voor alle (toekomstige) accountants. Deze “Common Body” omvat ook het vakgebied Audit en Assurance.

Toekomstige accountants worden – in lijn met de ontwerpverordening – opgeleid met een volwaardige assurance mindset. Voor Audit en Assurance geldt in de Common Body een CEA-ECTS-norm van 20 ECTS (560 studie-uren). In de MKB-variant moet daarnaast minimaal 3 ECTS aan dit vakgebied worden besteed in het theoretische deel, afgestemd op de praktijk.

Wordt het nu nog moeilijker om een accountant met certificerende bevoegdheid te worden? 

Nee, integendeel, de route naar certificerende bevoegdheid wordt zelfs korter. Het huidige opleidingsmodel is in 2016 onder meer geïntroduceerd om de AA-opleiding beter te laten aansluiten op de behoeften van de markt, op de ambities van studenten en met als doel het opleidingsrendement van de AA-opleiding te verbeteren. Nieuw is het voorstel om afgestudeerden van de Accountancy MKB-variant de mogelijkheid van een verkorte vervolgopleiding in de Assurance-variant te bieden. De route naar certificeringsbevoegdheid voor de wettelijke controle wordt door de herijking dus korter dan in de huidige situatie.

Verdwijnt de certificerende bevoegdheid van de mkb-accountant in de toekomst?

Nee, integendeel. De bestaande opleidingsroute om ook als AA de aantekening te verkrijgen voor het certificeren van wettelijke controles wordt in het voorgestelde beroepsprofiel juist op twee manieren versterkt. De uitbreiding van de Accountancy MKB opleidingsvariant met niet-complexe jaarrekeningcontroles verkleint het verschil met de AA Assurance-variant, hetgeen een overstap vergemakkelijkt. En door deze AA Assurance opleidingsvariant te positioneren als optioneel aanvullende ná Accountancy MKB, in plaats van ernaast. Het bestuur wil daarmee juist de keuzevrijheid behouden voor AA’s om zelf te bepalen of zij zich willen specialiseren richting het mkb of richting de wettelijke controle.

Waarom bestaat de mkb-variant en wat is het verschil in praktijkuren? 

De mkb-variant ontstond in 2015. Het aantal kantoren dat wettelijke controles verricht neemt al jaren af. Enerzijds waren er steeds minder mogelijkheden om assurance-ervaring op te doen, anderzijds was er ook een afnemende interesse in assurance bij studenten. Daardoor lag het aanbieden van de mkb-variant voor de hand, omdat daarmee werd tegemoetgekomen aan deze marktontwikkelingen en de instroom van studenten op peil bleef. Het overgrote deel van de HBO-studenten accountancy kiest momenteel voor de Accountancy MKB-variant. 

De CEA schrijft op basis van de EU-richtlijn voor, dat om ingeschreven te kunnen worden mét aantekening, er minimaal 1.500 van de 3000 uren in de praktijkopleiding opgedaan moeten worden in de wettelijke controle. Voor een inschrijving als AA zonder aantekening volstaat 250 assurance-uren, waardoor er meer ruimte is voor mkb-gerichte vakken.

Hoe onderscheidt een accountant zonder aantekening zich van een administratiekantoor of boekhouder? 

Bij alle accountants is kwaliteit door middel van onder meer de VGBA op een bijzondere wijze gewaarborgd. De naleving staat onder toezicht en valt onder onafhankelijke tuchtrechtspraak. Veel dienstverlening wordt om die reden door publiek en private opdrachtgevers uitsluitend toevertrouwd aan accountants: de zogenoemde voorbehouden handelingen. Deze kwaliteitsgarantie, waaronder kernwaarden als objectiviteit en integriteit, strekt zich uit over alle werkzaamheden die een accountant verricht. Zowel opdrachtgevers als gebruikers van accountantsproducten rekenen daarop; en terecht. 

Veel regelingen verwijzen naar de verkeerde wetsartikelen, waardoor AA’s zonder aantekening onterecht worden uitgesloten van opdrachten zoals subsidieverklaringen.
De NBA wil dit aanpakken binnen een breder verbetertraject rondom regels en bevoegdheden. Het doel is om de administratieve barrières te verlagen.

Wat is het 'beroepsprofiel'?

Het beroepsprofiel beschrijft het werkterrein en de werkzaamheden van de accountant, de kerncompetenties, en de opleiding die nodig is om accountant te worden.

Hoe ziet het huidige beroepsprofiel eruit?

Het huidige beroepsprofiel is gepubliceerd op Overheid.nl

Waarom hebben accountants een beroepsprofiel?

Het beroepsprofiel beschrijft de beroepsinhoud en het werkveld van accountants en biedt daarmee een normatief kader voor de door de CEA vast te stellen eindtermen met betrekking tot de verschillende opleidingen tot accountant. Het profiel geeft een indicatie van het vereiste opleidingsniveau, de benodigde kennis, vaardigheden en beroepshouding voor de uitoefening van het beroep. Het beroepsprofiel en de door CEA aan de hand daarvan vastgestelde eindtermen vormen de basis voor het door onderwijsinstituten vast te stellen curriculum van de verschillende opleidingen.

Waarom hebben we een herijkt beroepsprofiel nodig?

Sinds de ingebruikname van het huidige beroepsprofiel in 2015 is er veel veranderd in de maatschappij, en in het beroep. Daardoor is een herijking van het huidige beroepsprofiel nodig.

Eind november 2023 publiceerde de Expertgroep Educatie haar rapport 'Tijd voor heldere keuzes' als onderdeel van de eindrapportage van de Kwartiermakers toekomst accountancysector. De expertgroep pleit voor een herijking van het beroepsprofiel van de accountant. Eerder werden ook al aanbevelingen gedaan voor een nieuw beroepsprofiel in een gezamenlijk rapport van NBA en CEA, ‘Stip aan de Horizon’. 

Het Kernteam Herijking Beroepsprofiel gebruikte de verschillende rapportages en aanbevelingen, evenals input van alle relevante stakeholders, om te komen tot een herijkt beroepsprofiel, waarmee accountancy toekomstbestendig, studeerbaar en aantrekkelijk en relevant is voor de volgende generaties.

Wat is de relatie tussen het beroepsprofiel en de opleiding tot accountant?

Het beroepsprofiel beschrijft het werkveld en de werkzaamheden van accountants, de belangrijkste competenties en de opleiding waarover zij moeten beschikken. De CEA gebruikt het beroepsprofiel als basis voor het maken van de eindtermen van de opleiding tot accountant.

Wat is de relatie tussen het beroepsprofiel en Permanente Educatie (PE)?

Onderdeel van het beroepsprofiel is een uitleg over de noodzaak voor een leven lang leren door middel van Permanente Educatie. In het herijkte beroepsprofiel wordt hier meer aandacht aan besteed.

Wat is de relatie tussen het beroepsprofiel en de beroepstitels RA en AA?

Het beroepsprofiel beschrijft onder meer de opleiding die je nodig hebt om je in het register van de NBA in te schrijven en de accountantstitel te verkrijgen.

Wat is de relatie tussen het beroepsprofiel en het eindrapport van de Kwartiermakers en de Expertgroep Educatie?

Het rapport van de Expertgroep Educatie was eind 2023 onderdeel van de eindrapportage van de Kwartiermakers toekomst accountancysector. De Expertgroep pleit voor een herijking van het beroepsprofiel van de accountant. Het Kernteam gebruikte onder meer de input van de Expertgroep Educatie bij de herijking.

Hoe luidde de opdracht aan het Kernteam Herijking Beroepsprofiel?

Er zijn drie voorwaarden gesteld. In de eerste plaats moet het profiel op een toekomstbestendige manier aansluiten bij de rolopvatting en wettelijke vereisten van het beroep. In de tweede plaats moet in het profiel geborgd zijn dat het haalbaar en uitvoerbaar is voor de theorie- en praktijkopleiding en voor permanente educatie. En ten slotte ondersteunt en bevordert het herijkte profiel de relevantie en aantrekkelijkheid van het beroep.

Waarover moeten de leden op de Ledenvergadering van juni 2025 precies beslissen?

Tijdens de Ledenvergadering in juni 2025 legt het bestuur het beroepsprofiel en de daarop gebaseerde verordening ter stemming voor aan de leden.

Hoe kwam het Kernteam tot een nieuw beroepsprofiel?

Het Kernteam Herijking Beroepsprofiel heeft verschillende rapportages en aanbevelingen, evenals input van alle relevante stakeholders, gebruikt om te komen tot een herijkt beroepsprofiel. Het herijkte beroepsprofiel is in het eerste kwartaal van 2025 online ter consultatie voorgelegd aan leden en stakeholders. Op 15 april is de ontwerpverordening gepubliceerd.

Met welke stakeholders spraken jullie?

Met diverse vertegenwoordigers van het mkb, onderwijs en faculties, de overheid, en verschillende belangenorganisaties. Daarnaast werden ook individuele leden en experts geraadpleegd.

Voor welke accountants beschrijft de herijkte verordening de competenties?

De herijkte verordening omschrijft het zogenoemde “DNA van de accountant". Dit DNA bestaat uit verschillende competenties die de accountant in staat stellen een belangrijke rol in de maatschappij te vervullen. Deze competenties staan niet alleen centraal in de opleiding van accountants, maar vormen ook het fundament van de beroepsuitoefening, voor alle accountants.

Hoe zijn de competenties in het DNA bepaald?

Deze competenties kwamen tot stand na onderzoek, analyse en overleg met deskundigen. Daarbij is onder meer gekeken naar andere beroepsgroepen, wetenschappelijke onderzoeken, (inter)nationale regelgeving, onderzoeksrapporten en beroepsprofielen uit andere landen.

Wat is het verschil tussen het DNA in de herijkte verordening en de kerncompetenties uit de huidige verordening?

In het DNA hebben de competenties die gericht zijn op de toekomstige rol meer aandacht gekregen. Denk hierbij aan bijvoorbeeld Multidisciplinair samenwerken en Lerend en reflectief vermogen. De competenties Ethisch handelen, Onderzoekende geest en Maatschappelijke oriëntatie zijn belangrijke competenties voor de beroepshouding van de accountant.  

Waarom staat ‘Professionele oordeels- en besluitvorming’ centraal in het DNA?

De accountant handelt altijd op basis van professionele oordeels- en besluitvorming. Hiervoor gebruikt de accountant de vaktechnische kennis en kunde en de competenties zoals beschreven in de bovenste en onderste ring. Alle elementen samen zorgen ervoor dat een accountant competent handelt.  

DNA kun je toch niet aanleren, maar krijg je mee bij de geboorte?

Het DNA van de accountant wordt gebruikt als metafoor. Alleen als je beschikt over het DNA, kun je worden ingeschreven (“geboren worden”) als accountant. Het DNA is ook een eis voor de startbekwame accountant.

Waarom is in de herijkte verordening bij kenmerkende werkzaamheden gekozen voor betrouwbaarheid?

De accountant is een onmisbare schakel in de keten die betrouwbaarheid toevoegt aan informatie die onze maatschappij gebruikt. Accountants voegen betrouwbaarheid toe aan informatie over ondernemingen, organisaties en instellingen. Het gaat hierbij zowel om financiële als niet-financiële informatie en de processen en systemen die daaraan ten grondslag liggen. Betrouwbaarheid is bedoeld in de zin van ‘van waarde zijn’. Voor assuranceopdrachten is dit verbijzonderd met het woordgebruik ‘zekerheid’.

Waarom staat continue professionele ontwikkeling in de herijkte verordening?

Tijdens de gehele loopbaan van de accountant staat de continue professionele ontwikkeling centraal. Dit geldt voor alle accountants, ongeacht hun functie, werkveld of rol. De maatschappij vertrouwt erop dat de accountant het DNA voortdurend onderhoudt, verdiept en verbreedt. Daarom is het onderdeel van het beroepsprofiel.

Wat betekent het beroepsprofiel voor CEA en opleiders?

De Verordening op de Beroepsprofielen is de basis voor de CEA voor aanpassing van de eindtermen. Het herijkte beroepsprofiel biedt een fundament om de opleiding en het beroep toekomstbestendiger te maken en legt de basis voor een aantrekkelijke en studeerbare opleiding.

Hoe draagt de herijking bij aan het studeerbaarder en aantrekkelijker maken van de opleiding?

De accountantsopleiding leidt op tot het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar; een ‘startbekwame’ accountant. Een startbekwame accountant heeft zich de kerncompetenties van het DNA van de accountant eigen gemaakt. Het herijkte beroepsprofiel geeft ruimte om te werken met concepten en adaptieve eindtermen waarbij professionele competenties zoals beschreven in het DNA belangrijk zijn. Het herijkte beroepsprofiel stimuleert het combineren van theorie en praktijk in de opleidingen, omdat daar inmiddels goede ervaringen mee zijn opgedaan.

Wat is de betekenis van werkvelden?

Het herijkte beroepsprofiel beschrijft de voornaamste werkvelden waarin een accountant werkzaam kan zijn: Audit & Assurance, Samenstel & Advies, Finance & Control en Strategie & Bestuur. De werkvelden beschrijven wat accountants zoal doen, waar zij werken en welke kennis daarvoor nodig is.  

Kunnen accountants in meerdere werkvelden werken?

Accountants kunnen in meerdere werkvelden actief zijn, al dan niet gelijktijdig. Binnen een werkveld kunnen accountants werkzaam zijn in verschillende sectoren, segmenten en functies. De professionele werkomgeving bepaalt mede welke rol/rollen de accountant vervult. De ledengroepen zoals beschreven in de Verordening op de ledengroepen vervallen en verdwijnen uit de wetgeving. Dat is al eerder besloten.

Waarom is niet gekozen voor basisaccountant in plaats van AA en RA?

Fase 1 van de herijking stelt veranderingen voor waar geen wetswijziging voor nodig zijn. Fase 2 gaat over veranderingen waarvoor wel een wetswijziging nodig is. Momenteel stelt het bestuur voor om in fase 2 het volgende te onderzoeken; een onderscheid tussen de beroepstitel en de opleidingstitel, wijzigingen in titulatuur en eventueel specialisaties in het register. 

Zijn alle relevante stakeholders betrokken geweest? Is iedereen gehoord?

Ja, de alle relevante stakeholders – zowel binnen als buiten de sector – zijn gehoord. Het Kernteam heeft veel gesprekken gevoerd, bijvoorbeeld met gebruikers van accountantsproducten, met opleiders, met belangengroepen van accountants in het mkb, met de wetgever en niet in de laatste plaats met de leden. Tijdens een achttal praatsessies door het hele land is er goed geluisterd naar de opvattingen van de leden. Het Kernteam nodigde de leden ook uit om schriftelijk te reageren. Op grond van die informele consultatie heeft het bestuur, na advies van het Kernteam, uiteindelijk een voorstel gedaan. Daarin is dus meegewogen wat er door stakeholders, leden en studenten is gezegd. Het bestuur heeft ook nog met veel stakeholders gesproken, zoals bijvoorbeeld SRA, Novaa, MKB-NL, CEA, ONL.

Lees verder