Dilemma-interview: Wie AI ziet als bedreiging van het onderwijs gaat voorbij aan de mogelijkheden

De meningen over AI lopen uiteen van zorgen over een blackboxtechnologie die niets prijs geeft over zijn werkwijze tot voorstanders die het als een logische voortzetting zien van de machinelearningsoftware die helpt processen efficiënter in te richten. Zoals bij iedere nieuwe technologie is het lastig te voorspellen wat de toekomst in petto heeft. Feit is dat AI, en dan vooral de  zelflerende generatieve variant, de gemoederen bezig houdt. Ook accountants. Welke dilemma’s steken de kop op als AI zijn intrede doet in het domein van de accountant? In vijf interviews verkennen stakeholders het terrein.

Welke kansen biedt AI aan accountants?

‘Als ik naar AI kijk heb ik een ander vizier dan de gemiddelde accountant. Nadat ik de RA-opleiding afrondde ben ik het onderwijs ingegaan. Sinds twee jaar ben ik secretaris van CEA. Toen AI zijn intrede deed zag je aanvankelijk een wat verkrampte reactie bij veel onderwijsinstellingen. Studenten mochten ineens thuis geen portfolio meer maken. In plaats daarvan moesten ze in de gymzaal aan opdrachten werken. Als je AI ziet als een bedreiging van het onderwijs ga je voorbij aan de mogelijkheden. Gelukkig pakken veel onderwijsinstellingen dat inmiddels goed op.’

Hoe gaat AI de accountancy opleiding veranderen?

‘Als je het goed gebruikt ondersteunt het je onderwijs. We willen dat de accountancy opleiding studeerbaar, toekomstbestendig en aantrekkelijk is. Dat wordt allemaal beter te realiseren als je optimaal gebruik maakt van AI. Je kan veel sneller maatwerk bieden voor studenten die meer begeleiding nodig hebben. Als docent merk je wanneer studenten je uitleg niet hebben begrepen. Met AI kan je snel extra uitleg geven, bijvoorbeeld in de vorm van een tekst en een filmpje. Er is een onderwijstool waar AI samen met de student een boekhouding maakt. Bij iedere stap analyseert de tool wat de student doet en legt het uit als hij een verkeerde boeking doet. Dat is een verrijking. AI kan de opleiding niet sneller of makkelijker maken, maar wel beter studeerbaar. De rol van de docent blijft overigens cruciaal.’
Op sommige fora wordt gepleit voor een nieuwe generatie accountants die een veel dieper begrip heeft van de technologie om de gevaren van AI te doorgronden.

Hoe kun je de opleiding daarop aanpassen? 

‘We leiden accountants op die goed beslagen ten ijs moeten komen maar we moeten niet de illusie hebben dat we accountants opleiden in alle technologie achter AI. Daar zijn specialisten voor. Een student moet onder meer de risico’s van het systeem zien zodat hij die kan bespreken met de deskundigen. Om de jaarrekening van DSM te controleren hoef je ook geen chemicus te zijn. Voor de accountant van de toekomst is het belangrijk dat hij zijn analysevaardigheden verder ontwikkelt terwijl de meer routinematige taken worden overgenomen. Nu worden al drones ingezet bij audits om te bepalen hoe groot de handelsvoorraad is van een onderneming. Gaat het om tweedehandsauto’s dan scant de drone de kentekens en matcht die met een Bovag koerslijst. Als accountant komt het er op aan dat je vaststelt dat de software de juiste bestanden heeft geraadpleegd en alle auto’s heeft gefotografeerd.’ 

Wat zijn dilemma’s? 

‘Het dilemma is dat AI zaken weghaalt bij studenten. Om te kunnen boekhouden heb je kennis nodig maar je moet ook oefenen om de materie te doorgronden. Als die boekhouding geautomatiseerd wordt gevoerd en de foutenanalyse wordt ondersteund door AI maakt de student die meters niet meer. Dat gaat niet alleen over de boekhouding maar ook over de voorbereiding van dossiers, het inlezen van de administratie en het analyseren van de cijfers. De uren die je daarin steekt heb je nodig om een ´timmermansoog´  te ontwikkelen. Hoe voorkom je dat AI het werk van studenten overneemt? Een ander dilemma is dat je niet wil dat je als docent iets nakijkt wat door AI is geschreven. De student heeft daar een eigen verantwoordelijkheid in. Studenten moeten eerlijk zijn over hun eigen leerproces. Die zelfreflectie moet tussen de oren zitten. Als je accountant wil worden kun je daar niet mee schipperen. Gelukkig is datgene waar je het meeste van leert - moeilijke gesprekken, stevige discussies, onderlinge communicatie – nu nog niet na te bootsen met AI. Trainees moeten naast een verslag ook hun eigen dilemma’s formuleren. Als ze dat met ChatGTP hebben gedaan prik je daar zo doorheen.’

‘Voor degene die les geeft schuilt in het gebruik van AI ook een dilemma. Er zijn al tools waarmee je kan voorspellen welke studenten extra begeleiding nodig hebben. Daarmee begeven we ons wel op glad ijs want hoe zorg je er voor dat je daarmee geen vooroordelen versterkt. We hebben bij de toeslagenaffaire gezien waar het gebruik van een risicoselectiesysteem op basis van AI toe kan leiden. Gaan we het toestaan dat AI discrimineert? Als onderwijsmanager heb ik om die reden destijds een AI-specialist aangenomen die ook Theologie en Ethiek heeft gestudeerd.’