Accountants hebben in Nederland een beschermd beroep. Daarbij is de NBA aangewezen als de organisatie die het register bijhoudt, de belangen van alle accountants behartigt en de goede beroepsuitoefening waarborgt. Om de goede beroepsuitoefening te waarborgen wordt van de NBA op grond van de Wet op het accountantsberoep verwacht dat ze regels uitgeeft.

Welke werkzaamheden worden gereguleerd?

Omdat de regels niet alleen de belangen van accountants moeten dienen maar vooral het maatschappelijk belang is de regelgeving zo zelfstandig mogelijk georganiseerd. Gebruikers van accountantsdiensten moeten er immers op kunnen vertrouwen dat het beroep bij een bepaalde opdracht goed is uitgevoerd.

Hierbij heeft de NBA er tot nog toe voor gekozen om alleen die werkzaamheden te reguleren waarbij de accountant als externe partij helpt bij het opstellen van verantwoordingsinformatie (de samenstellende accountant) of waarbij de accountant verantwoordingsinformatie toetst (de accountant die assurance geeft of feitelijke bevindingen rapporteert). De overige opdrachten zijn, met uitzondering van standaard 5500N, niet gereguleerd.

Naast de regelgeving zoals hierboven beschreven heeft de NBA de Verordening gedrags- en beroepsregels accountants (VGBA) uitgebracht. Deze gedrags- en beroepsregels hebben met name betrekking op het gedrag van accountants wanneer zij hun beroep uitoefenen en de VGBA geldt dan ook voor alle accountants.

De NBA kent Verordeningen, Nadere Voorschriften, NBA Alerts en NBA Handreikingen.

• Verordeningen zijn het hoogste niveau van regelgeving dat de NBA uitbrengt. Voorbeelden zijn de VGBA en de Verordening inzake de onafhankelijkheid van accountants bij assurance-opdrachten (ViO).
• Nadere Voorschriften geven een verdere detaillering aan de verordeningen. Zo geeft de Nadere voorschriften controle- en overige standaarden (NV COS) uitwerking aan het fundamentele beginsel ‘Vakbekwaamheid en zorgvuldigheid’ in de VGBA.
• NBA Alerts worden uitgebracht wanneer een actualiteit vraagt om de mening van of een toelichting van de NBA. Alerts kunnen een voorloper zijn van nieuwe regelgeving. Alerts zijn op zichzelf geen regelgeving, maar ze hebben wel gezag.
• NBA Handreikingen geven uitleg van zaken in Verordeningen, Nadere Voorschriften of andere voor accountants relevante wet- en regelgeving.

De NBA heeft het Adviescollege voor Beroepsreglementering (ACB) ingesteld om het NBA-bestuur onafhankelijk te adviseren over regelgeving. Dit doet het ACB gevraagd en ongevraagd, in overeenstemming met haar opdracht.

Het ACB is samengesteld uit accountants die een achtergrond hebben in alle vormen van de beroepsuitoefening: accountants in business, intern en overheidsaccountants, openbare accountants met ervaring bij grote kantoren, kleine kantoren en middelgrote kantoren, samenstellers en controleurs.

Deze mensen zitten in het ACB zonder last, maar met de mogelijkheid van ruggenspraak. Ze mogen dus wel mensen in hun omgeving vragen om hun visie, maar de leden van het ACB moeten samen tot een standpunt komen.

Het ACB heeft twee subcommissies, de subcommissie Ethiek en de subcommissie Assurance, die projecten voor het ACB uitvoeren. Ook deze commissies zijn multidisciplinair samengesteld. Eventueel kunnen het ACB en deze subcommissies zich laten ondersteunen door projectgroepen.

Als een project wordt gestart (bijvoorbeeld een alert, een handreiking of vernieuwing of aanpassing van beroepsregels), dan wordt verschillende belanghebbenden gevraagd wat zij belangrijk vinden voor het project. Dit kunnen interne, maar ook externe stakeholders zijn.

Met betrekking tot regelgeving die relevant is voor de wettelijke controle, neemt de Autoriteit Financiële Markt (AFM) een speciale plaats in. De Wet op het accountantsberoep stelt dat de NBA samenwerkt met de AFM, voor zover dat nodig is voor het toezicht op accountantsorganisaties. In dat kader overlegt het ACB regelmatig met de AFM over nieuwe uitingen.

Met de verkregen informatie wordt een eerste voorstel geformuleerd. Hierbij worden de belangen van de verschillende stakeholders gewogen in het kader van de goede beroepsuitoefening. Er wordt dus geluisterd, maar uiteindelijk kiest het ACB de in zijn optiek juiste weg. Dit wordt voorgelegd aan het bestuur, waarbij het bestuur primair kijkt of het voorstel zorgvuldig tot stand gekomen is.

Om de totstandkoming van de regelgeving zo onafhankelijk mogelijk te laten zijn, is afgesproken dat het bestuur een voorstel van het ACB alleen accepteert of terugstuurt. Het bestuur zal het voorstel dus niet zelf aanpassen en uitbrengen. Het bestuur besluit of het voorstel voldoet.

Verordeningen, Nadere Voorschriften en NBA Handreikingen worden publiekelijk geconsulteerd voordat ze definitief worden gemaakt. Bij NBA Alerts – die vanwege de actualiteit snelheid vereisen – wordt het stuk meteen definitief gemaakt.

De bedoeling van een consultatie is om de reactie van belanghebbenden te krijgen op de voorstellen.

Het ACB beoordeelt de reacties uit de consultatie en gaat na of er wijzigingen nodig zijn. Ook hier geldt weer: luisteren, wegen en zelf een keuze maken. Hierbij wordt met name ook nagegaan of alle argumenten voor en tegen de voorstellen bij het totstandkomingsproces van het concept zijn onderkend en op de juiste wijze gewogen. Het al dan niet gewijzigde voorstel wordt voorgelegd aan het bestuur.

Als het bestuur van mening is dat de regelgeving voldoet, legt zij deze in het geval van een Verordening voor aan de ledenvergadering, of keurt zij deze in het geval van een Nader Voorschrift of een NBA Handreiking goed.

De reden dat Nadere Voorschriften kunnen worden goedgekeurd door het bestuur is omdat zij een nadere uitwerking geven aan een Verordening. De mogelijkheid om dit te doen is in de VGBA geregeld en door de ledenvergadering goedgekeurd.

Voorstellen aan de ledenvergadering kunnen eventueel vooraf geamendeerd worden door de leden. Op de ledenvergadering zelf kunnen de leden alleen ‘ja’ of ‘nee’ zeggen tegen het voorstel van het bestuur en eventueel ingebrachte amendementen.

Met betrekking tot de regelgeving voor wettelijke controles in een Nader Voorschrift of een Verordening moet de regelgeving vervolgens worden goedgekeurd door de Minister van Financiën.