Het dilemma ‘nood breekt wet’
Het dilemma dat centraal staat in deze bijzondere editie van de NBA DilemmApp heet ‘Nood breekt wet’ en gaat als volgt:
U bent controlerend accountant van een in Europa opererende handelsonderneming. Vanwege het COVID-19 virus heeft deze klant veel omzet misgelopen. De CFO van het bedrijf deelt mee dat haar filialen in België op Tweede Kerstdag geopend zullen zijn. Tweede Kerstdag valt dit jaar op een woensdag en dit geeft gelegenheid om de gemiste omzet (beperkt) in te halen.
De CFO negeert hiermee dat Tweede Kerstdag een vaste dag is dat de filialen in België normaliter gesloten zijn en dat afwijken van reguliere openingsdagen in strijd is met de lokale regelgeving.
Wat doet u?
- U geeft direct uw opdracht terug.
- U wijst de CFO op zijn onethisch gedrag en benadrukt dat u uw dienstverlening aan uw cliënte niet kunt voortzetten wanneer zij bewust lokale regelgeving overtreden.
- U verzoekt de CFO deze voorgenomen handelswijze te herzien en benadrukt het belang van naleving van regelgeving. U blijft uw cliënt bedienen, maar zal omstreeks Tweede Kerstdag via internet wel checken of de filialen in België al dan niet geopend zijn en waar nodig een melding bij het bevoegde gezag doen.
- U begrijpt de business motieven achter deze eenmalige overtreding van lokale regelgeving en onderneemt geen verdere actie.
Deze opties zijn ook voorgelegd aan mijn twee gasten. Vanwege de maatregelen omtrent het coronavirus, ga ik niet langs bij de gasten, maar heb ik een videocall georganiseerd. In deze video zijn te zien: Endymion Struijs, registeraccountant en IT auditor, oprichter en bestuurslid van ENDYMION Amsterdam. Daarnaast is Endymion lid van het NBA bestuur Ledengroep Openbare Accountants, waar hij onder andere betrokken is geweest bij de oprichting van de faculty Ethiek, Cultuur en Gedrag. Momenteel is hij ook voorzitter van de werkgroep AQI Juridische verankering en ontsluiting van de Kwartiermakers Toekomst Accountancysector. De andere gast is Larissa Schenkels, manager Audit & Assurance bij Deloitte. Larissa is één van de jongst ingeschreven RA’s in het register.
Hoe kijken zij tegen dit dilemma aan?
Endymion maakt duidelijk de keuze voor optie 2, waarbij hij wel de hele duidelijke kanttekening maakt dat wij als accountants geen politieagent zijn. De cliënt heeft zijn eigen verantwoordelijkheid. Dit is een opmerking die ook meerdere keren terug te lezen was in de reacties die zijn gegeven in de NBA DilemmApp. We zien onszelf niet graag als degene die de klant moet wijzen op onethisch handelen. Bovendien vinden we het ook niet onze taak of bevoegdheid als accountants om dit te doen. Een signalerende rol hebben we hier wel in. Het gesprek aangaan met de klant is daarom ook belangrijk, geeft Larissa aan. Is de klant zich wel bewust van deze overtreding, vraagt zij zich af? Alleen door het aangaan van een open gesprek, is het mogelijk om dit te achterhalen. Wanneer later blijkt dat deze klant bewust deze lokale regelgeving heeft overtreden, is dit weer een ander verhaal. Dit raakt dan ook duidelijk de integriteit van de klant. Daarmee gaat Larissa voor een combinatie van een keuze voor optie 1 en 2.
Stemmen in de NBA DilemmApp
In de NBA DilemmApp kiest slechts 1% van de stemmers voor de eerste optie. Een groter deel, 24%, gaat voor optie 2. Het merendeel, met 63% van de stemmen kiest voor optie 3 en een laatste 12% gaat voor de vierde optie. Met deze stemmen wordt in 46% van de gevallen een persoonlijk belang gediend, in 35% een organisatorisch belang en de resterende 19% draagt bij aan een maatschappelijk belang.
Generatiekloof
Op de vraag of ze verwacht dat andere generaties op een andere manier naar dit dilemma zouden kijken, antwoordt Larissa dat ze zich dit wel kan voorstellen. Het zou kunnen zijn dat verschillende generaties op een andere manier stilstaan bij het integriteitsprincipe en in dit geval een mogelijke overtreding van de winkeltijden wet. Maar als deze accountant vervolgens nagaat hoe ze dat in praktijk ervaart, ziet ze hierin geen generatiekloof. Juist het samenwerken met eerdere generaties zorgt ervoor dat je veel leert van deze generaties geeft Larissa aan. Want in het vak van accountant is het belangrijk om praktijkervaring op te doen. Dat is wat de jonge accountants leren van de oudere generaties. Maar ze zijn vooral een mooie aanvulling op elkaar.
Verschillen in uitkomsten in dit dilemma tussen generaties verwacht Endymion zeker. Dit wordt allereerst ingegeven door een andere omgeving waarin de jongere generatie accountants is opgegroeid. Hierdoor is er een andere interpretatie van de standaarden dan 10 of 20 jaar geleden. De principes en de naleving daarvan evolueren in de loop der jaren. Dit is een logisch onderdeel van de maatschappelijke ontwikkeling. Hij ziet vooral vanaf 2014 een duidelijk omslagpunt. Met het rapport ‘In het publiek belang’ in 2014 en later de daarop volgende ‘Vernieuwingsagenda’ is duidelijk een nieuwe weg ingeslagen voor accountants. Dit zie je ook duidelijk terug in de definitie van de maatschappelijke relevantie van de accountant. Zo heeft de accountant nu meer dan ooit een signalerende rol ten aanzien van naleving van wet- en regelgeving. Dit accent was in het verleden minder prominent aanwezig. Hierdoor kijken we tegenwoordig anders naar casussen zoals geschetst in dit dilemma ten opzichte van 10 of 20 jaar geleden.
Ontwikkelingen in het accountantsberoep
Hoe kijken mijn gasten naar de belangrijkste ontwikkelingen in het accountantsberoep? Larissa vindt de eigen verantwoordelijkheid van de accountant een ontwikkeling die voorop zou moeten staan. Dus willen verbeteren vanuit intrinsieke motivatie. Niet zozeer omdat een extern toezichthouder dit vanuit ons eist, maar een eigen drijfveer hebben om te willen verbeteren. Deze verbeteringen gaan dan niet alleen over integriteit, maar ook op het gebied van vaktechniek zoals digitalisering van de audit.
Endymion ziet een andere ontwikkeling in de vorm van de toenemende signalerende rol van de accountant. Deze rol wordt vanuit het maatschappelijk verkeer ook steeds meer van ons verwacht. Het is eervol om dit te mogen doen, maar is wel een zware verantwoordelijkheid. In combinatie met beperkte capaciteiten creëert dit uitdagingen voor het beroep.
Download de nieuwe NBA DilemmApp
De nieuwe NBA DilemmApp downloadt u gratis (de verificatie code is Accountant). Loopt u zelf tegen een dilemma aan en bent u benieuwd hoe andere leden hierover denken? U kunt uw dilemma insturen via de app of mail uw dilemma onder vermelding van DilemmApp naar Danie Duzant via: d.duzant@nba.nl.