Accountantsdag 1927: Jan Goudriaan jr.

Prof. ir. Jan Goudriaan jr. (5 december 1893 – 22 maart 1974), voormalig president-directeur van de Nederlandse Spoorwegen (NS) en bekend als grondlegger van de moderne bedrijfskunde in Nederland, hield tijdens de Accountantsdag in 1927 een inleiding over kartels en trusts. "De vraag of trust- en kartelvorming remmend werkt op den technischen vooruitgang, is geen vraag waarvan men zich met algemeenheden moet trachten af te maken."

'Psychologie van den ondernemer'

Volgens Goudriaan was deze vraag, behalve een vraagstuk van kapitaalbelegging, een psychologische kwestie. Waarop het antwoord afhangt van het karakter van de ondernemers en bedrijfsleiders in de betrokken bedrijfstak. “Het is een onderdeel van het ontzaglijk boeiende, maar nog niet geschreven hoofdstuk uit de bedrijfsleer, dat zal handelen over de psychologie van den ondernemer, over zijn temperament en over de hem voortstuwende motieven,” aldus Goudriaan.

Hij was van mening dat kartelvorming “in het kleinbedrijf c.p. veel eerder remmend zal werken dan in het grootbedrijf en bij de Romaanse volken c.p. veel eerder dan bij de Germaansche volken”. Hij vond dat een soortgelijk onderscheid ook zou moeten worden gemaakt bij de behandeling van de vraag in hoeverre kartelvorming leidt of kan leiden tot een “voor de verbruikers schadelijke prijspolitiek”.

“Men moet direct al onderscheiden tusschen bedrijven die voor een markt werken waarvan de vraag bij gelijkblijvend prijsniveau stabiel blijft en die, waarvan de vraag door andere oorzaken dan prijsbeweging reeds sterk fluctueert; vervolgens tusschen bedrijven met hooge vaste kosten en die met lage vaste kosten en ten slotte tusschen bedrijven die een artikel voortbrengen waarvan het gebruik sterk elastisch is en die, waarvan het verbruik zeer weinig elastisch is,” zei Goudriaan.